در عرفان و فلسفه تعریفی برای عشق وجود ندارد، اما مثال های زیادی در علم، عرفان و فلسفه وجود دارند که شامل عشق نمی شوند، بلکه من شخصیت پرست، آنها را جایگزین عشق کرده، تا بی عشق نمیرد و در سوز و گداز عشق ادعای عاشقی کند، زیرا او هم حتی اگر شده در "الفاظ" می خواهد سهمی از عشق و عاشقی داشته باشد! 

در جهان هر چیز چیزی می‌کشد /// کفر کافر را و مرشد را رشد

انواع عشق های منسوب شده در دنیا وجود دارند که علم روانشناسی و روانشناسان و خودشناسان متبحر توضیح و اظهاراتی در بارهء چگونگی شکل گیری آنها بیان کرده اند.

عشق به خدا، عشق به وطن، عشق به زبان، عشق به خود، عشق به خانواده، عشق به غریبه ها، عشق به دوستان، عشق به اروتیک، عشق به دین و مذهب، عشق به کار و پیشه، عشق به حیوانات، عشق به قدرت و شهرت، عشق به طبیعت، عشق به عادت، عشق به علم، عشق به ادبیات، عشق به اشیاء که شدت بالای آن را فتیشیسم نامیده اند. 

آنهایی که عاشق خدا و معتقد عشق الهی هستند، اما توانایی نگهداری یک رابطه را هم ندارند، دوست دارند بازی روانی درآورند و برای جبران حقارت های خود عاشق کسان و خدایی شوند که دست نیافتنی است و هرکسی که در دسترس باشد را انکار می کنند که بگویند، ببین، من توانسته ام به عشقی دست نیافتنی دست یابم! من آدم خاصی هستم و عاشق هر کس و بی کسی نمی شوم و معشوق من باید دست نیافتنی باشد! پس چه چیزی و چه کسی جز خدا دست نیافتنی تر!؟ که در عشقش بسوزند و بسازند!! و فکر کنند که به آخر عشق دست یافته اند، غافل از آنکه عشق از رگ گردن هم به او نزدیک تر است.

عشق نمی تواند غیر واقعی باشد، عشق نمی تواند تبعیض قائل شود. یعنی من نمی توانم به یکی بگویم که عاشق و قربانی تو می شوم اما به دیگری نفرت می ورزم. عشقی که نفرت، تفرقه، جدایی و برتری خواهی در آن باشد، عشق که نیست، بلکه اختلال روانی و شخصیتی است.

عشقی که مبانی آن جدایی و بیگانگی باشد و به همبستگی و یگانگی نرسد، عشق نیست، انتقام و احساس مالکیت است.

عشق در همین لحظهء بودن است، اما روان آشفته و گم شده آن را در آینده جستجو می کند.

قاسم سلطانی